باغ پاسارگاد، مادر باغ های ایرانی - مجله تخصصی کامپیوتر

باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ ها دانسته اند. کوروش کبیر اولین شخصی است که در ایران شخصاً دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد گردد و درخت ها نیز به چه شکل کاشته شوند و در واقع هندسی سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه کوروش به عنوان باغ ایرانی مطرح شده است که البته این اطلاعات بر اساس نتایج حاصل از گروه های مختلف باستان شناسی به دست آمده است .

در دوره ساسانیان نیز باغ ها در جلوی کاخ ها و معابد شکل گرفتند و این موضوع در دوره اسلامی نیز ادامه یافت. قدیمی ترین سند تصویری که نظم باغ ایرانی را به تصویر می کشد به دوره ساسانیان باز می گردد. در نقش برجسته طاق بستان، صحنه شکار خسرو پرویز، طرح باغ- شکار او را در طاق بستان نشان می دهد. این نقش برجسته تا حدود زیادی هندسه باغ و عملکرد آن را هویدا می نماید.

شکل گیری باغ پاسارگاد

ساخت پاسارگاد به عنوان اولین مرکز شاهنشاهی هخامنشی است. این اثر معماری دارای باغ و مجموعه بناهای آن، اولین نماد هنر ترکیبی عناصر معماری گوناگون از تمدن های باستانی و البته با ویژگی منحصربه فرد و خاص هنر هخامنشی است. یکی از ویژگی های خاص مجموعه پاسارگاد شیراز، وجود باغ شاهی و مجموعه کاخ های آن است. در پاسارگاد، باغ ایرانی با تمام ویژگی و عناصر اصلی معماری اش ساخته می گردد. توجه به عناصر مذهبی و استفاده از آن به صورت مفهومی در ساختارهای معماری، الگوی هندسی باغ به همراه کوشک ها و راه آب های سنگی آن در میان باغ بزرگ پاسارگاد، نحوه توزیع و تقسیم مناسب آب در داخل مجموعه باغ و کاخ ها و ترکیب عناصر و ساختارهای معماری با طبیعت از جمله ویژگی هایی است که این باغ را به عنوان الگویی مادر در باغ سازی ایرانی مطرح می نمایدبه تعبیری دیگر، باغ پاسارگاد و مجموعه کاخ های آن شاهکار، خلاقیت و اصالت هنری هنرمندان ایرانی به عنوان اولین نمونه های چهارباغ است که بعدها در معماری صفوی و دوره مغولی هند بار دیگر کرد پیدا می نماید. باغ شاهی در محوطه میراث جهانی پاسارگاد شامل مجموعه ای از کاخ ها و کوشک ها به همراه جوی های سنگی و گلی بوده که آثار کمی از آن ها به جای مانده است. کل باغ در حدود 8 هکتار وسعت داشته و مجموعه کاخ های نشیمن، بارعام، کاخ دروازه دو کوشک، کوشک A در شرق باغ و B در جنوب باغ و بعلاوه پل معروف به پل شاهی را در برمی گیرد. بر اساس گفته مورخان، آرامگاه و کاخ های کوروش در میان باغی بزرگ و دشتی خرم واقع بوده که به وسیله گذرهای آبی متعددی که از رود پلوار سرچشمه می گرفته، سیراب می شده اند. این محوطه زیبای سرسبز را باغ پاسارگاد (باغ سلطنتی) می نامند؛ باغ هایی که یکی از قدیمی ترین بقایای باغ سازی ایرانی بوده و اکنون تنها بخشی از زهکشی ها و آب نماهای آن به جای مانده است. باید به این حقیقت مسلم توجه داشت که باغ ها و بناهای پاسارگاد تا ً چندین نسل پس از کوروش کاملا محفوظ ماندند و این امر امکان آن را به وجود آورده بود که طرح ابداعی کوروش نه تنها در فارس بلکه در نقاط دیگری از قلمرو هخامنشیان نیز در خاطره ها باقی بماند.

این نمونه زیبای باغ سازی در سایر هنر و فرهنگ ایرانیان تاثیر داشته و در طرح های فرش ایرانی کهن تاریخی ایران است. این الگوی چهار باغ به وفور دیده می گردد.

در نهایت باید گفت که باغ پاسارگاد و مجموعه کاخ های آن به عنوان یکی از ماندگارترین ابداعات هخامنشیان و اولین نمونه باغ سازی ایرانی مطرح و به صورت الگو در شیوه باغ سازی این سرزمین و کشورهای همجوار مورد استفاده قرار گرفته است. بر همین اساس یکی از معیارهای سنجش که در ثبت مجموعه تاریخی پاسارگاد در لیست میراث جهانی مد نظر قرار گرفته، بر پایه این اصل راسخ است. بر اساس این معیار که در بند 4 آن بیان شده است: مجموعه چهارباغی پادشاهی که در پاسارگاد بنیان گذاشته شده به صورت نمونه مادر برای این گونه معماری و طرح ریزی در آسیای غربی عایدی.

تهیه شده در خبرنگاران