تاریخ در محاصره زباله
به گزارش مجله تخصصی کامپیوتر، حالا می توانیم مرثیه بخوانیم؛ یک مرثیه برای سرنوشت عجیب و غیرقابل باور پلی تاریخی که 43 سال از ثبت ملی اش می گذرد. مرثیه ای که از محاصره پل تاریخی میربهاءالدین زنجان در میان انبوه زباله ها حکایت می کند؛حقیقتی تلخ از سرنوشت میراثی که از دوره قاجار خودش را رسانده به امروز؛ همین امروز که همنشین زباله ها باشد؛ زباله هایی که علاوه بر ایجاد آلودگی های زیست محیطی، به عاملی بزرگ برای دفع گردشگران هم تبدیل شده اند.
سرنوشت عجیب این پل تاریخی، حالا دغدغه میراث دوستانی است که در شهری که می گویند اردشیر بابکان ساخته، زندگی می کنند؛ زنجانی که بیش از 848 اثر ثبت ملی شده دارد و این طور که معلوم است حال بعضی آثار تاریخی اش اصلا خوب نیست.
حال پل تاریخی میربهاءالدین که روی رودخانه نه چندان پرآب زنجان رود، قرار گرفته مدت هاست که خوب نیست؛ پلی تاریخی که اسمش را وامدار نام سازنده اش است یعنی میرزا بهاءالدین زنجانی که فرزند یکی از خانواده های مشهور و صاحب نفوذ زنجانی بود و کارهای عام المنفعه زیادی را در دوران حیاتش برای زنجانی ها انجام داد.
ساخت پل روی رودخانه طغیانگر آن روزهای زنجان رود، یکی از همان کارها و خدمات ماندگار اوست که حالا به ما به ارث رسیده؛ پلی به طول 100 متر که در بالاترین نقطه اش ارتفاعی در حدود 11 متر دارد.
پایه های این پل از جنس سنگ های تراشیده شده و ملاتی از آهک است که توانسته در طول این سال ها پل را پابرجا نگاه دارد و دهانه های آن هم به سنت معماری ایرانی به صورت طاق های ضربی ساخته شده. طبق اسناد و شواهد موجود در دهانه میانی پل که از دو دهانه دیگر بزرگ تر است، با خط کوفی زاویه دار، تاریخ اتمام ساخت پل و همچنین عبارت مبارک یا علی ذکر شده است و برهمین اساس ساخت آن را به اواسط حکومت قاجار نسبت می دهند و این یعنی، پل میربهاءالدین قدیمی ترین پلی است که روی زنجان رود ساخته شده و شاید به همین دلیل است که در زنجان خیلی ها به آن پل کهنه هم می گویند.
پل کهنه را اما انگار در زنجان کسی دوست ندارد؛ نه شهروندانی که زباله هایشان سر از زنجان رود درمی آورد و نه نهادهای متولی از میراث فرهنگی و شهرداری گرفته تا استانداری و حتی حفاظت از محیط زیست، چراکه سال هاست این پل غرق در زباله در جنوبی ترین نقطه زنجان، چشم انتظار کمک مانده و هیچ نهادی برای رسیدگی به آن آستین همت بالا نمی زند و تا به حال هرچه اجرا شده، فقط یک مسکن موقت بوده و بعد از چند مدت دوباره آش همان آش بوده و کاسه همان کاسه و زور لشکر ناخوشایند زباله ها همیشه بیشتر بوده و به فاصله کوتاهی، میرشیخ بهاءالدین مانده در محاصره!
وعده های بی سرانجام چند ساله
با این که اسم این پل در چند روز گذشته و بعد از انتشار تصاویری که از همنشینی اجباری اش با زباله ها حکایت می کند، سر زبان ها افتاده اما ماجرای زباله ها و این پل ماجرای جدیدی نیست، نشان به نشان گلایه هایی که دوسال پیش از قول یحیی رحمتی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی زنجان در رسانه ها منتشر شد؛ رحمتی آن روزها از تلمبار شدن زباله ها در اطراف این پل تاریخی گلایه کرده و گفته بود: هدایت فاضلاب شهری عامل اصلی تجمع زباله ها در اطراف پل میربهاءالدین زنجان است. او البته در آن زمان رسیدگی و حل این مشکل را یکی از اولویت های کاری اش عنوان کرده و قول رسیدگی به این موضوع را داده بود.
دوسال بعد از این قول و وعده اما پل هنوز در همان شرایط در میان انبوه زباله، نفس می کشد.
بودجه بیاید، زباله می رود
فاضلی، مدیرعامل انجمن تاریخ و فرهنگ زنجان می گوید: شما اگر نقشه زنجان را پیش رویتان بگذارید تقریبا در منتهی الیه جنوبی شهر زنجان، رودخانه زنجان رود را می بینید که به آن زنجان چایی هم می گویند. از آنجا که شیب شهر از شمال به جنوب است، تمام فاضلاب ها و آب های مازاد خانگی و صنعتی و ... از بالادست می آید و داخل این رودخانه می ریزد. روی این رودخانه هم سه پل وجود دارد: پل میربهاءالدین، پل سردار و پل سید.
این شرایط زباله هم فقط محدود به یک پل نیست و در کل این راستا زباله ها یک معضل بزرگند و برای رسیدگی به آن بودجه ای مورد نیاز است که می گویند چنین بودجه ای در زنجان وجود ندارد و الان به خاطر همین فقدان بودجه، همه پروژه های عمرانی شهر خوابیده است.
حرف های او را بهرام بیات، یکی از کارشناسان معماری و فعالان اجتماعی زنجان هم تایید می کند. او هم به ما از سرنوشت عجیب این بنای تاریخی با وجود معماری تحسین شده اش می گوید: من از وقتی که یادم هست این پل غرق در زباله بوده و وضعش بهتر که نه، بدتر هم شده است و متاسفانه اگر برای حل این معضل نیاز به هماهنگی بین دو نهاد میراث فرهنگی و شهرداری بوده، در تمام این سال ها این هماهنگی انجام نشده که اگر شده بود، وضع پل این نبود.
زباله ها هنوز هستند گردشگران نه
بیات از بازدید اخیرش از پل هم خبر می دهد و می گوید: وقتی شنیدیم زباله ها را جمع کرده اند به پل سر زدیم، اما فقط یک قسمت خیلی کوچک اطراف پل پاکسازی شده بود و در بقیه جاها زباله هنوز وجود داشت حتی زیر پل را هم پاکسازی نکرده بودند.
این فعال اجتماعی، تجمع این همه زباله را دلیلی برای مغفول ماندن این اثر تاریخی در بین دیگر آثار تاریخی زنجان می داند و می گوید: تجمع این زباله ها حتی برای گردشگرانی هم که وارد زنجان می شوند خوشایند نیست و با این که یک مجموعه گردشگری تفریحی در کنار آن ساخته اند که آلاچیق و ... دارد اما در این سال ها به خاطر بوی نامطبوع زباله ها و آلودگی شان کاملا بلااستفاده مانده است.
میراث فرهنگی کجاست؟
نوک پیکان انتقاد این کارشناس معماری، اینجا دقیقا به سمت میراث فرهنگی زنجان برمی شود و بیات می گوید: میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی بناهای تاریخی مگر کاری جز حفاظت از این بناها دارد؟! در بحث معماری هم یکی از عوامل مهم در بحث نگهداری بناها، بحث حفاظت از آنهاست درحالی که ما در این بنا هیچ گونه حفاظتی به چشم نمی بینیم. انگار بنا به حال خودش رها شده باشد. حتی اگر بحث زباله را به شهرداری نسبت دهیم، بحث نوشتن یادگاری روی پایه های پل و سوزاندن آتش زیر آن و تجمع معتادان، دقیقا در حیطه کاری میراث فرهنگی است اما به آن توجه نمی شود.
پای صحبت زنجانی های دیگر هم اگر بنشینید هنوز روزهای خوش این پل تاریخی را یادشان نرفته؛ روزهایی که زنجان رود خروشان پیش می آمد و جریان آب زلالش از زیر پل می گذشت. حالا اما نه از آن آب خروشان خبری هست و نه از زلالی اش. حالا آب با خودش چیزی جز آلودگی نمی آورد و همین است که مردم فکر می کنند شاید باید خود میربهاءالدین زنجانی دوباره به این دنیا برشود و حال و روز پلش را ببیند و برای آن چاره ای بیندیشد.
پل در شرایط بدی قرار ندارد!
حالا اما امیر ارجمند، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان به ما می گوید بعد از انتشار تصاویر پل، در اسرع وقت به شرایط محیطی آن رسیدگی شده و دیگر زباله ای در حوالی آن پیدا نمی شود!
او دلیل تجمع این همه زباله را نزدیکی این پل به شهر عنوان می کند و می گوید: متاسفانه مردم زباله می ریزند و رودخانه هم از بالادست این زباله ها را با خودش به زیر پل می آورد. وجود زباله در هر رودخانه ای هم طبیعی است و برای حفظش نیاز به پاکسازی و جمع آوری دارد، در این ماجرا هم شهرداری سریع وارد عمل شد و کاملا فضا را پاکسازی کرد!
مدیر میراث زنجان اما دلیلی برای این که میراث فرهنگی وارد عمل شود و از این اثر تاریخی به شکل ویژه تری حفاظت کند، نمی بیند و می گوید پل در شرایط بدی قرار ندارد!
مهدی افضلی، مدیرعامل انجمن تاریخ و فرهنگ زنجان اما نظری مخالف مدیر میراث فرهنگی زنجان دارد. او به ما می گوید زباله ها را تهدید جدی برای این اثر تاریخی می داند و از پویشی می گوید که چهار سال پیش در زنجان راه انداخته تا به وضع این زباله های متعفن رسیدگی شود.
فاضلی می گوید: این معضل زباله در اطراف پل میربهاءالدین در چندسال اخیر واقعا آزاردهنده شده است. ما چهار سال پیش هم در همین رابطه یک پویش بزرگ در زنجان راه انداختیم. پزشک ها، داروسازها، استادان دانشگاه و ... همه پای کار آمدند. ما اعضای شورای شهر، شهردار، مدیر میراث و حتی فرماندار را هم پای کار آوردیم تا شرایط پل را از نزدیک ببینند. همه هم قبول کردند این معضل شایسته یک اثر تاریخی ثبت ملی شده نیست. همان موقع هم کامیون و لودر آوردند و یک هفته طول کشید که محدوده پل را پاکسازی کنند، اما کمی بعد باران آمد و دوباره حجم انبوهی از زباله از بالادست رودخانه راهی این قسمت شد.
مینا مولایی - ایران / روزنامه خبرنگاران
منبع: جام جم آنلاین