ارکان نماز چیست؟
به گزارش مجله تخصصی کامپیوتر، هر مسلمانی به سن تکلیف که می رسد باید نماز بخواند. می دانستید اگر بعد از سال ها نماز خواندن متوجه بشوید که به دلیل ندانستن بعضی از احکام، نمازتان را درست نمی خوانده اید ممکن است تمام نماز هایی که تا آن زمان خوانده اید باطل بوده باشد؟ دانستن ارکان نماز از جمله مواردی است که می تواند به شما کمک کند تا نمازتان را صحیح بخوانید.
تعریف ارکان نماز
رکن به معنای پایه و اساس هر چیز است و در عبادت های شرعی، رکن به جزئی از عبادت گفته می شود که کم و زیاد شدن آن از روی عمد یا سهو باعث باطل شدن عبادت می شود. نماز، حج و عمره از جمله عباداتی هستند که دارای رکن هستند.
ارکان نماز کدامند؟
ارکان نماز عبارت اند از:
- نیت
- تکبیره الاحرام
- قیام موقع تکبیره الاحرام و قیام متصل به رکوع
- رکوع
- دو سجده
البته بعضی از علما رکن های دیگری را هم برای نماز تعریف کرده اند که قرائت و رو به قبله بودن در حال اختیار از آن جمله هستند.
نیت
انسان باید نماز را به قصد قربت و برای انجام فرمان خدا بجا بیاورد. البته لازم نیست که نیت را به زبان بیاورید، اما اگر خواستید لفظی را به عنوان نیت به زبان بیاورید مثلا می توانید بگویید: چهار رکعت نماز ظهر می خوانم قربة الی الله
تکبیره الاحرام
وقتی بعد از اذان و اقامه به نماز می ایستید نماز شما با گفتن الله اکبر آغاز می شود. با گفتن الله اکبر کار هایی مثل خوردن، آشامیدن، خندیدن، پشت کردن به قبله و… بر شما حرام می شود به این تکبیر تکبیره الاحرام گفته می شود. مستحب است که موقع گفتن الله اکبر دست ها را بالا بیاوریم.
قیام
قیام در زمان تکبیرة الاحرام و قیام قبل از رفتن به رکوع از جمله ارکان نماز است، اما قیام موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع از ارکان نماز به حساب نمی آید. به همین دلیل است که اگر کسی موقع نماز خواندن رکوع را فراموش کرد و پیش از رفتن به سجده یادش آمد باید بایستد و به رکوع برود. اگر در همان حالت خمیده رکوع را به جا بیاورد نمازش درست نیست، چون قیام متصل به رکوع (ایستادن قبل از رفتن به رکوع) را که از ارکان نماز است انجام نداده.
رکوع
در حالت رکوع باید به قدری خم بشوید که دست هایتان به زانو برسد. در رکوع می توانید یک بار ذکر سبحان ربی البزرگ و بحمده یا 3 بار ذکر سبحان الله را بگویید. بعد از رکوع هم باید کامل بایستید و بعد به سجده بروید.
دو سجده
سجده بخشی از نماز است که فرد نمازگزار باید 7 نقطه از بدنش بر روی زمین قرار بگیرد: پیشانی، دو دست، دو سر زانو و دو سر انگشتان بزرگ پا. ذکر سجده گفتن یک بار سبحان ربی الاعلی و بحمده یا 3 باز سبحان الله است. بعد از سجده اول باید بنشینید و بعد سجده دوم را بجا بیاورید. یادتان باشد که پیشانی باید بر روی زمین یا چیزی قرار بگیرد که از زمین می روید و سجده کردن بر خوراک و پوشاک و مواد معدنی درست نیست.
تفاوت واجبات و ارکان نماز
واجبات نماز شامل 11 مورد است که 5 مورد از آن ها شامل ارکان نماز می شود. به عبارت دیگر ارکان نماز واجباتی از نماز هستند که کم و زیاد کردنشان چه از روی عمد و چه به صورت سهوی نماز را باطل می کند. در حالی که واجبات غیررکنی اگر به سهواً کم و زیاد بشوند نماز باطل نخواهد شد.
حکم شرعی کم و زیاد کردن ارکان نماز
بیشتر فقها کم و زیاد کردن سهوی یا عمدی ارکان نماز را باعث باطل شدن نماز می دانند، ولی تعدادی از علما معتقدند که اضافه کردن سهوی این ارکان، نماز را باطل نمی کند.
حکم شرعی ترک کردن سهوی ارکان نماز
اگر نمازگزار سهواً رکنی از نماز را ترک کند تا زمانی که وارد رکن دیگری نشده باید آن را ادا کند.
ارکان نماز اهل سنت
ارکان نماز از دیدگاه اهل سنت تفاوت هایی با نظر شیعیان وجود دارد. در بین فرقه های مختلف اهل سنت هم ارکان نماز متفاوت است.
- از دیدگاه حنبلی ها فرایض نماز 14 مورد است: قیام، تکبیرة الاحرام، قرائت سوره حمد، رکوع، بلند شدن از رکوع، اعتدال، سجده، سر بلند کردن از سجده، نشستن بین دو سجده، تشهد آخر، نشستن برای تشهد و سلام، طمأنینه، ترتیب فرایض و دو سلام
- از دیدگاه حنفی ها نماز دارای دو نوع رکن است: رکن اصلی و رکن زائد. رکن اصلی رکنی است که هنگام عجز ساقط می شود و رکن زائد رکنی است که بعضی از واقع ساقط می شود؛ مثل خواندن سوره حمد که از نمازگزاری که امام جماعت اقتدا کرده ساقط می شود. از دیدگاه حنفی ها نماز کلاً 4 رکن دارد: قیام، رکوع، سجده، قرائت که فقط قرائت رکن زائد است و کسی که این 4 رکن را ترک کند نمازگزار به حساب نمی آید.
- ارکان نماز در فقه شافعی شامل 13 فریضه است: تکبیرة الاحرام، خواندن سوره حمد، تشهد آخر، صلوات بر پیامبر (ص)، سلام اول، نیت، قیام، رکوع، اعتدال از رکوع، سجده اول و دوم، نشستن میان دو سجده، نشستن آخر، ترتیب. ضمن این که طمأنینه شرط محقق رکوع و اعتدال سجده و جلوس است.
- از دیدگاه مالکی ها نماز دارای 15 فریضه است؛ نیت، تکبیرة الاحرام، قیام برای تکبیرة الاحرام، قرائت سوره حمد، قیام برای قرائت، رکوع، بلند شدن از رکوع، سجده، سر بلند کردن از سجده، سلام، جلوس به اندازه سلام، طمأنینه، اعتدال در رکوع و سجده و سر برداشتن از آن ها، ترتیب ادا و نیت اقتدای مأموم.
بنابراین می توان نتیجه گرفت که ارکان نماز، واجباتی از نماز هستند که حتی اگر آن ها را سهواً هم کم و زیاد کنید نمازتان باطل خواهد شد، یعنی اگر فراموش کردید که رکوع را بجا بیاورید و به سجده رفتید نماز شما باطل است و باید آن نماز را مجدداً بخوانید. نکته دیگر این که موقع نماز خواندن، قیام ها را دست کم نگیرید و حواستان خصوصاً به قیام های رکنی (قیام هنگام گفتن تکبیرة الاحرام و قیام قبل از رفتن به رکوع) باشد.